Financieringsmodel bestendigen: tips voor de ontwikkelingsfase

Het financieringsmodel van organisaties is geen statisch gegeven. Het ontwikkelt zich dikwijls in de loop der tijd, of beter: naar de ontwikkelingsfase van je organisatie. Vaak volgen verschillende vormen van ‘kapitaal’ elkaar op, of worden nieuwe vormen aan het model toegevoegd. Op weg naar een financieringsmodel waarmee de organisatie de activiteiten (hoopt) te kunnen bestendigen.

Een goed voorbeeld hiervan is de reis van het Leerorkest, dat zich van projectbijdragen voor een pilot ontwikkelde naar een model waarin meerjarensubsidie wordt gecombineerd met giften van fondsen, bedrijven en wat particulieren.

Bestendig met behulp van John Pratt

John Pratt heeft een aantal criteria geïntroduceerd waarmee je de bestendigheid van je financieringsmodel kan beoordelen: autonomie en betrouwbaarheid. The holy grail: een financieringsmodel dat hoog op betrouwbaarheid en autonomie scoort. Met deze criteria kun je je huidig en gewenst model analyseren en ontwikkelen.

Zo blijkt uit onderstaand schema dat onder meer donaties van het grote publiek en ledenbijdragen bronnen zijn met zowel een hoge betrouwbaarheid als autonomie:

Als je aan de hand van dit indicatieve schema je eigen financieringsmodel onder de loep neemt om te ontwikkelen, laat je daarbij dan zoveel mogelijk inspireren door voorbeelden van andere organisaties. Die zijn er genoeg. Ook met minder voor de hand liggende financieringsmodellen, die je op het eerste gezicht niet had verwacht of waarvan anderen tegen de initiatiefnemers zeiden: ‘dat gaat je toch nooit lukken’. Zie ook de voorbeelden uit deel 1 en dit voorbeeld van House of Hope.

Spreid risico’s op de juiste manier

Inkomsten spreiden is risico spreiden, maar te veel spreiden is ook weer niet goed. Wie te veel ballen in de lucht houdt, raakt er onder bedolven. Tuurlijk, pionierende organisaties pakken vaak wat ze kunnen om maar van de grond te komen en het hoofd boven water te houden. Daarbij worden allerlei bronnen gecombineerd, meer of minder willekeurig.

Op een gegeven moment is het zaak het onderwerp strategischer aan te pakken, keuzes te maken en die bronnen te ontwikkelen die je organisatie(ambitie) versterken.
Bij meer of minder volwassen organisaties kun je vaak een bepaald financieringsmodel ontwaren, met een dominante bron waarmee de organisatie:

1. in het grootste deel van zijn inkomsten voorziet
2. bedreven in is qua werving
3. de meeste tijd in investeert

Die dominante bron wordt vaak aangevuld met enkele steunbronnen. Er zijn verschillende modellen, bijvoorbeeld:

• Donateursmodel
• Subsidiemodel
• Ledenmodel
• Bedrijfsmodel
• Eigen inkomsten-model
• Grote geversmodel

Blijf bouwen aan je financieringsmodel

Ik krijg wel eens de vraag: ontstaan modellen toevallig of organisch of is het beter te werken vanuit een design? Vaak ontwikkelen financieringsmodellen zich min of meer organisch, waarin de ene bron een stepping stone is voor een nieuwe en zich geleidelijk een bepaald (meer of minder bestendig) financieringsmodel uitkristalliseert.

Inspirerend vind ik bepaalde voorbeelden uit de cultuur. Denk aan het rondreizende theaterfestival de Parade, dat het financieringsmodel van een puur filantropisch naar een eigen inkomstenmodel ontwikkelde. Beslissend daarbij was het (gratis) straattheaterconcept veranderen in een evenement of festival waar je toegang voor moest gaan betalen. Een van de betrokkenen noemde deze doorbraak in een gesprek eens droogkomisch ‘het moment dat we besloten er een hek omheen te zetten en entreegeld te vragen’.

Of het museum Beelden aan Zee. De organisatie merkte dat de eigen inkomsten waar het model op was (en nog is) gebaseerd te grillig waren. Voormalig directeur Jan Teeuwisse vertelde in een interview: ‘als het regende kwamen de mensen niet’. Hij ontwikkelde (onder andere) geverskringen als steunbron, om de risico’s van het eigen inkomstenmodel wat te dempen.

Een ander voorbeeld: de voorganger van NEMO, NewMetropolis. Die ging failliet en de poging het museum geheel op eigen inkomsten te draaien mislukte. De directeur die vervolgens aantrad (Michel Buchel) probeerde de onrendabele top van het museum met subsidie als steunbron af te dekken, zodat vervolgens wel met een (goeddeels) eigen inkomstenmodel kon worden gewerkt. Dit lukte, waardoor een vliegwiel op gang werd gebracht en het tot NEMO omgedoopte museum nieuwe mijlpalen bereikte.

Hiertegenover staan financieringsmodellen die het product zijn van een zorgvuldig ontwikkeld design. Ik haalde eerder JINC aan. Dit businessmodel is zo vormgegeven dat de organisatie zich kan blijven ontwikkelen en zijn uniciteit steeds verder kan vergroten (door strategie-icoon Porter wel eens omschreven als ‘leveraging what is unique to be more unique’). Het mooiste is natuurlijk als je van meet af aan met een goed model kan werken en de werkelijkheid kan modelleren naar jouw tekentafel. Terugkomend op de vraag: is het een kwestie van het een of het ander? Nee. Er zijn genoeg voorbeelden van modellen die een combinatie zijn van design en organische ontwikkeling. Blij dus bouwen. 

Probeer het wiel niet zelf uit te vinden

Beoordeel dus je huidige bronnen (of bronnen die je overweegt) op de bestendigheidscriteria, niet in de laatste plaats met die van betrouwbaarheid en autonomie. En probeer vervolgens een werkzaam en bestendig model (door) te ontwikkelen, naar gelang de ontwikkelfase waar je organisatie zich bevindt. Inspiratie nodig? Kijk naar andere organisaties en hoe zij dat hebben gedaan.

Betrek zo nodig financiers die hierin in het kader van capacity building willen investeren. Je hebt ongetwijfeld de argumenten om de meerwaarde hiervan inzichtelijk te maken en ze met een pakkende case for support over de streep te trekken. Want in weerwil van de beroemde schrijver Oscar Wilde geloof ik niet dat ‘filantropie bedoeld is om de armen arm te houden en de rijken rijk’. Veel succes!